Պատմության էջերից
Բժշկությունը Հին Հայաստանում: Ջուրջուս իբն Ջիբրայիլ իբն Բախտիշու. «Սալուտեմ» ամսագիր
Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն հիվանդանոցի հիմնադիրն է` բառի ժամանակակից իմաստով: 800 թ. նա Բաղդադում կառուցել է առաջին հիվանդանոցը` Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի նախաձեռնությամբ:
Քիչ չեն հին հայերի կուտակած գործնական գիտելիքները բժշկության բնագավառում։ Հայաստանում բժըշկական գիտելիքների զարգացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել հայերի կապերը Իրանի, Հունաստանի, Սիրիայի, Արաբական խալիֆայության, իսկ ավելի ուշ` Բյուզանդիայի ժողովուրդների հետ։ Սակայն, ժառանգելով մի շարք հին արևելյան և անտիկ ավանդույթներ, ազդեցություն կրելով բյուզանդական մշակույթից, Հայաստանի հին մշակույթը զարգացավ ինքնուրույն ուղիով։
Բժշկությունը Հայաստանում գոյություն ուներ հնագույն ժամանակներից։ Այդ մասին մեզ են հասել տարբեր վկայություններ, այդ թվում` մոր և մանկան քարե և մետաղական պատկերներ (որպես մայրության և պտղաբերության խորհրդանիշ), որոնք պատկանել են Վանի թագավորության ժամանակաշրջանին, բրոնզե դարից` բժշկական գործիքներ, տրեպանացիայի հետքերով գանգեր։
Հայկական ժողովրդական բժշկության, բանահյուսության և միջնադարի հայ գրականության մեջ պահպանվել են էմպիրիկ բնույթի բժշկական գիտելիքներ, որոնց դիմում էին բուժական նպատակներով։
Հայաստանը հայտնի էր իր դեղաբույսերով, որոնք արտահանվում էին նաև այլ երկրներ։ Դեռևս մ.թ.ա. առաջին դարում Հայաստանում կար դեղաբույսերի աճեցման այգի։ Հայկական բժշկությունից այլ ժողովուրդների բժշկության մեջ են ներթափանցել հայկական կավը, բորակը, անուշադրը և այլն։
Մ.թ. III դարից Հայաստան-Բյուզանդիա կապերը սերտացան Հայ երիտասարդությունն ուսման նպատակով ուղևորվում էր Աթենք, Ալեքսանդրիա և հելլենական մշակույթի այլ կենտրոններ։ IV դարում հայերի կողմից քրիստոնեության ընդունումը և Բյուզանդիայի հետ սերտ կապերն ազդեցություն ունեցան հայկական բժշկության վրա։
Մ.թ. V դարում հայերն ունեին բավականինքանակի մշակված սեփական բժշկական տերմինաբանություն։
Հայաստանում III դարում բացվեցին առաջին քաղաքացիական բժշկական հաստատությունները. 260-270 թթ. Արբենուտ տեղանքում բացվեց առաջին բորոտանոցը՝ նախատեսված 35 բորոտների համար։ IV դարից սկսած
Հայաստանում բացվեցին հիվանդանոցային հաստատություններ և ապաստարաններ տկարների համար, որոնք ղեկավարվում էին հոգևորականների կողմից, սակայն գոյատևում էին բնակչության հաշվին։
V դարից հայկական բժշկության մեջ ներթափանցեցին մեծ քանակությամբ հունական բժշկական բառեր և տերմիններ, որոնք մինչև X-XI դարերը զուգահեռաբար կիրառվում էին հայկական տերմինների հետ միասին։ Հունական բժշկության ազդեցությունը շարունակվեց մինչև VIII դարը ներառյալ, և թուլացավ IX-X դարերում։
Ջուրջուս իբն Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն (688-765 թթ.)՝ հայտնի նաև որպես Բախտիշու Գունդիշապորի (Գևորգ որդի Գաբրիելի Բախտիշու), VIII դարի Արաբական խալիֆայության հայկական ծագմամբ միջնադարյան բժիշկ էր, որը եղել է Գունդիշապուր (Բեթլաբադ) քաղաքի բժշկական դպրոցի գլխավոր բժիշկը։
Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուի թոռը՝ Բախտիշու դինաստիայի երրորդ ներկայացուցիչը, համարվում է «հիվանդանոց» երևույթի հիմնադիրը: Իր հիվանդանոցը նա կառուցել է Բաղդադում մոտավորապես 800 թվականին՝ Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի մտահղացմամբ:
Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն Բախտիշու պալատական դինաստիայի հիմնադիրն էր, որի անդամները երկար տարիներ եղել են արաբական խալիֆների գլխավոր բժիշկները` չնայած շարունակում էին քրիստոնյա մնալ։ 765 թ. Ջիբրայիլը բուժեց մահամերձ Ալ-Մանսուր խալիֆին, որին երկրի ոչ մի բժիշկ չէր կարողացել բուժել։ Դրա շնորհիվ նա սիրվեց երկրի ղեկավարի և Արաբական խալիֆայության ամբողջ վերնախավի կողմից։
Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն պատմության մեջ առաջին հիվանդանոցի հիմնադիրն է` բառի ժամանակակից իմաստով, որը կառուցել է Բաղդադում 800 թ.` Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի նախաձեռնությամբ:
Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուի ծոռը՝ Աբուսայել Բախտիշուն (960-1048) եղել է Ավիցեննայի (Աբու Ալի Հուսեյն իբն Աբդալլահ իբն Սինա, 980-1037) ուսուցիչը։
Նա և իր հետնորդները վեց սերունդ շարունակ հաջողությամբ ծառայում էին խալիֆաթին, հայտնի էին մահմեդական աշխարհում ու բարձր վարձատրվում էին ընդհուպ մինչև XI դարի սկիզբը:
Սակայն լավ է, որ կան հակասական տարբերակներ՝ ընթերցողին իրավունք տալով կարդալ և՛ մեկը, և՛ մյուսը, իսկ եզրակացություններն անել ինքնուրույն։
«ՍԱԼՈՒՏԵՄ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր
Պետական գրանցման համար․ 211․200․00969
[email protected]
+(374) 91 64 10 15
+(374) 98 79 15 15
Կարդացեք նաև
Վիտամին С-ն շատ կարևոր է մարդկային օրգանիզմի կենսագործունեության համար։ 1932 թ. ապրիլի 4-ին ամերիկացի կենսաքիմիկոս Չարլզ Գլեն Կինգը առաջին անգամ առանձնացրել է վիտամին C: Նշյալ վիտամինը շատ...
Վալենտին Իվանովիչ Դիկուլը ծնվել է 1948 թ. ապրիլի 3-ին Կաունաս (Լիտվա) քաղաքում: Ծնողների մահվան պատճառով տղան ապրել է մանկատանը: Այնտեղ նա սովորել է ձեռնածություն և ակրոբատիկա...
Այսօր երիկամի փոխպատվաստման վիրահատությունները կանոնավոր կերպով անց են կացվում աշխարհի շատ երկրներում: Երիկամի փոխպատվաստման փորձարկումները, ի տարբերություն այլ օրգանների փոխպատվաստման...
Ալեքսանդր Իվանի Վվեդենսկին ծնվել է Տամբովում 1856 թ. մարտի 31-ին: 1881թ. ավարտել է Պետերբուրգի հալասարանի պատմաբանասիրության ֆակուլտետը: Մագիստրոսի քննությունից հետո նրան երկու տարով ուղարկեցին...
ԱՄՆ-ում Բժշկի ազգային օրն (National Doctor's Day) առաջին անգամ նշվեց 1991թ. այն բանից հետո, երբ 1990թ. Կոնգրեսի և Սենատի կողմից օրինական ընդունվեց Բժշկի ազգային օրը...
Քրիստոֆ ֆոն Զիգվարտը ծնվել է Տյուպինգենում (Գերմանիա) 1830 թ. մարտի 28-ին: Զիգվարտի առաջին աշխատանքները նվիրվել են փիլիսոփայության (Բեկոն, Սպինոզա) և բնական գիտությունների պատմությանը...
Գերմանացի ֆիզիկոս Վիլհելմ Կոնրադ Ռենտգենը ծնվել է 1845թ. մարտի 27-ին Դյուսելդորֆի շրջակայքում, հարուստ վաճառականի և կտորեղենի գործարանի սեփականատիրոջ ընտանիքում: Երբ տղան երեք տարեկան էր, ընտանիքը...
Էրիխ Ֆրոմմը XX դարի մեծագույն սոցիալական հոգեբաններից է, «հումանիստական հոգեվերլուծության», նեոֆրեյդիզմի հիմնադիրներից (Կ. Խորնիի և Գ. Սալլիվանի հետ միասին)...
Կոֆֆկանը գեշտալտ հոգեբանության հիմնադիրներից է: Իր աշխատանքներում նա ընդգծել է բնածին ունակությունների և շրջակա միջավայրի պայմանների փոխներգործությունը՝ պաշտպանելով Շտերնի «կոնվերգենցիայի տեսությունը»...
Հեռախոսը` Բելլի ամենահայտնի հայտնագործությունը, նրան հարուստ դարձրեց: Բայց Բելիի գիտական աշխատանքների և գյուտերի մեծ մասը խուլ ու համրերի հաղորդակցման միջոցների կատարելագործմանն էր նվիրված: Նա դասախոսություններ...
«Մարդը դառնում է առաջին բացահայտողը` ցանկացած երևույթի ծագումն իմանալու ձգտմամբ»
Այս պատմության հերոսը Չարլզ անունով մի երիտասարդ անգլիացի է, ով ապրել է նախանցած դարում...
Պոլ Բրեգգը Ամերկայում առողջ սնունդ ընդունելու շարժման հիմնադիրներից է: Նրա կողմից մշակվել են մարմնի դիմադրողականությունը բարձրացնելուն նպաստող քաղցի և շնչառության հատուկ մեթոդներ...
1928 թ. այս օրը երկրագնդում բնակվող և վիտամին D-ի պակասությամբ տառապող բոլոր բնակիչները նվեր ստացան: Փետրվարի 5-ին մարդու սննդակարգի համար անփոխարինելի այս վիտամինը...
1944 թ. փետրվարի 4-ին լույս տեսավ ԱՄՆ «The Journal of Experimental Medicine» ամսագիրը, որտեղ կենսաբանության մեջ կարևոևագույն հայտնագործման մասին հոդված էր տպագրված...
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
- Ժողովրդական դեղամիջոցներ
- Հղիություն. 4-րդ ամիս
- Հղիություն. 7-րդ ամիս
- Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
- Հղիություն. 6-րդ ամիս
- «Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
- Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
- Ամուսնական առաջին գիշերը
- Ընկերության մասին
- Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
- Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
- Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
- Դդում
- Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
- Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
- Սեռական գրգռում
- Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
- Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
- Չիչխանի օգտակար հատկությունները
- Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
- Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
- Դիմակներ` մազերի համար
- Հղիություն. 1-ին ամիս
- Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
- Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
- Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
- Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
- Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
- Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
- Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
- Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
- Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
- Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
- Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
- ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
- Իրիդիոսքրինինգ
- Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն